اس پی دی فایل | سیستم همکاری در فروش فایل سپیده

فهرست

       مقدمه

     آشنایی با قنات

قنات در گستره‌ی تاریخ

اسامی واصطلاحات مربوط به اجزای قنات

تقسیم بندی انواع قنات

مقایسه قنات و چاه

قنات سازی

عوامل موثر در ساخت یک قنات

 وسایل لازم برای حفر قنات

 فن حفاری قنات

 مشکلات حفر قنات و رفع آنها

عملیات نگه داری قنات

مقدمه

آشنایی با قنات

واژه شناسی قنات:

نظریات گوناگونی در مورد ریشه لغت قنات ارایه شده است ؛ در ايران و آسياي ميانه قنات و كاريز و در كشورهاي عربي فقره مي‌گويند. در ایران خاوری و افغانستان و آسیای میانه واژه‌ی کاریز بیش‌تر کاربرد دارد و در ایران باختری واژه‌ی قنات.

١     ريشه كلمه ((قنات)) گرفته شده از كلمه ((كانو)) آكادي است كه به معناي ((ني)) كه در عبري به ((كانا)) و در آرمي به ((كانيا)) تبديل شده است.

٢     واژه ي ((كانال)) لاتين بطور موازی به كانو – كانات شرقی تحول يافته زيرا ((كاناليس)) در واقع به معناي چيزی است كه شكل ((نی)) دارد و كانال به معنای  مجرا از آن ساخته شده است.

٣      از سويي كلمه ((قنات)) نام خود را به شهر كاناتا كه در تورات آمده داده است. جايي كه در دوران  متعلق به  قبل از آمدن مادها و  پارسها  براي  استفاده از آب، كانال هايي بعضا  زير زميني كه بخشي از آن رو باز بوده  وجود داشته است.

٤     قنات را در لغت عده‌اي به معناي نيزه معني كرده‌اند که جمع آن، قنوات، قنيات و قني است، كه بعدها، به معناي كانال و مجراي آن و معادل كاريز به كار رفته است، عده‌اي نيز آن را از كلمه‌ی پهلوي كانيكه برگرفته از كانال و فعل كن و كندن مي‌‌دانند كه به زبان عربي رفته و معرب شده است. اين كلمه در زبان آكادي و آشوري به شكل قانو، در عبري به صورت قنا و قانو و در لاتين، به صورت كانال ديده مي‌شود و در زبان پهلوي نيز به شكل كهس به كار رفته است و معادل فارسي امروزي آن، كلمه كاريز و كهريز است.

اسامي معادل قنات:

در ايران و ساير كشورهاي جهان براي قنات بيش از٢٧اسم وجود دارد يا به عبارت ديگر، براي ناميدن اين شيوه‌ی آبياري بيش از٢٧ اصطلاح به كار برده مي‌شود.

                اين اسامي درجنوب غربي آسيا عبارتند از:

قونات، كنانت، كونوت، كانات، خنات، خاد، كنايت، قنات، كارز، كاه ريز، كاه رز، كرز، كاكوريز، كهريز و چين آوولز.

                اسامي معادل قنات در آفريقاي شمالي:

فوگارا (فقره)، فقاره، فگاره، مايون، ايفلي، نگولا، ختارا، خوتارا، رتارا.

                اين اسامي در عربستان عبارتند از:

فلج، افلج، فلج.

تعریفی فنی از واژه‌ی قنات:

مجموعه‌اي از چند ميله و يك كوره (يا كوره‌هاي) زيرزميني كه با شيبي كم‌تر از شيب سطح زمين، آب موجود در لايه (يا لايه‌هاي) آب‌دار مناطق مرتفع زمين يا رودخانه‌ها يا مرداب‌ها و بركه‌ها را به كمك نيروي ثقل و بدون كاربرد نيروي كشش و هيچ نوع انرژي الكتريكي يا حرارتي با جريان طبيعي جمع‌آوري مي‌كند و به نقاط پست ‌تر مي‌رساند. به عبارت ديگر، قنات را مي‌توان نوعي زه‌كش زيرزميني دانست كه آب جمع‌آوري‌شده توسط اين زه‌كش به سطح زمين آورده مي‌شود و به مصرف آبياري يا شرب مي‌رسد.

چند نمونه از قنات‌های ایران:

١١ـ قنات گناباد: طول این قنات ٧۰ کیلومتر و مادر چاه آن٣٥۰ گز (٣٥۰ متر ) است. این قنات ٢٥۰۰ سال قدمت دارد.

٢      قنات فیروز آباد مجو مرد یزد: این قنات بنام دختر یزدگرد ساسانی نامگذاری شده است. طول قنات ٧۰ کیلومتر و دارای ١٧٥۰ حلقه چاه با مادر چاهی به عمق ٨٧متر است.

٣      قنات ارونه اردستان: این قنات بیش از دو هزار سال قدمت دارد و پر آب ترین قنات کویری ایران است. طول اين قنات ٤٥ کیلومتر و مادر چاه آن ٦٦ متر و میزان آبدهی آن ٨۰ لیتر در ثانیه است.

٤      قنات روستای ابراهیم اراک: این قنات بیش از هزار سال قدمت دارد. مادر چاه این قنات مخروطی شکل است. قطر دهانه میله چاه یک متر و قطر محل اتصال میله چاه به تونل حدود١١ متر است این قنات ٢۰ کیلومتر طول و عمق مادر چاه آن ١١٥ متر است.

٥      قنات مون اردستان: این قنات دو طبقه است و هر طبقه آب مستقلی دارد. طبقه رو سه متر از طبقه زیر بالاتر است. مادر چاه قنات دو قلو است دو میله چاه در کنار یکدیگر قرار دارد. یکی از میله ها متعلق به قنات بالایی به عمق ٢٧ متر و د یگری متعلق به قنات زیرین که ٣۰ متر عمق دارد. از مادر چاه به بعد قنات دارای میله های مشترک است. مجرای قنات بالایی هنگامی كه به  میله چاه می رسد خود را با قوسی نیم دایره از کنار میله دور زده مجدداً در طول مسیر مستقیم کوره و موازی با مسیر قنات زیرین جاری می گردد.

٦     قنات مزد آباد شهر میمه: دشت جلگه ای میمه دشتی وسیع و هموار، با شیبی بسیار ملایم( بطور متوسط ٥% ) است که مابین ارتفاعات حاصل از جنبش های کوهزائی البرز مرکزی در شمال و شرق و ارتفاعات حاصل از جنشهای کوهزائی زاگرس در غرب قرار گرفته است

      قنات‌هاي تهران و ري كه دشت ورامين را آبياري مي‌كردند تا ٣۰ سال قبل جزء پرآب‌ترين قنات‌هاي دنيا بودند ولي در ٢٠ سال گذشته به دليل تخريب مادر چاه‌ها و عدم لايروبي از رونق افتاده‌اند. تاریخ حفر اين قنات‌ها به دوره‌ی صفوي و قاجاريه برمي‌گردد. در تهران حدود٣۰۰ قنات وجود دارد كه بعضي از آن‌ها يك‌ديگر را به صورت ضربدري قطع مي‌كنند قنات‌هاي تهران در منطقه‌ی محمود آباد به دليل خاك‌برداري‌هاي زياد كوره‌پزخانه‌ها و به دليل عمق كم، به صورت روباز مسير خود را تا ورامين ادامه مي‌دهند. يكي ديگر از قنات‌هاي جالب و قديمي ايران قنات كيش مي‌باشد كه در سال ١٣٧١ كشف شد. قنات دو هزار ساله كيش با شهر زيرزميني ساخته شده در آن از مكان‌هاي ديدني كيش است. در مسير اين قنات، چاه‌هايي به چشم مي‌خورد كه در گذشته براي لايروبي قنات حفر شده بود. تاکنون ٢۰۰ حلقه از این چاه‌ها در مسیر قنات شناسایی شده است که فاصله‌ی هر کدام از یک‌دیگر به١٤  تا ١٦ متر می‌رسد. سقف قنات را لایه‌های مرجانی به ضخامت ٢ تا ١٥ متر و لایه‌های زيرين قنات را خاك نفوذناپذير مارني تشكيل مي‌دهد كه اين خاصيت باعث شده است تا آب باران پس از نفوذ از لايه‌هاي مرجاني در عمق نفوذناپذير زمين تشكيل سفره‌هاي آب زيرزميني را بدهد. چهار