ديوان دائمي داوري
نام انگليسي:(PCA( Permanent Court of Arbitration
سال تاسيس: 1899
وضعيت حقوقي: سازمان بينالدولي
وضعيت جمهوري اسلامي ايران: عضويت از سال 1900
صلاحيت موضوعي: اختلافات مختلف (دولتي، تجاري، بازرگاني، مرزي، سرزميني…)
صلاحيت شخصي: دولتها، اشخاص خصوصي و سازمانهاي بينالمللي
صلاحيت زماني: نامحدود
آيين رسيدگي: داوري
اركان: 1) اعضاي ديوان : متشكل از افراد معرفي شده از سوي دولتها عضو (داوران وكميته ملي )
2) شوراي اداري: متشكل از نمايندگان ديپلماتيك مقيم در لاهه
3) دبيرخانه بينالمللي
ديوان دائمي داوري در سال 1899 با تشكيل كنفرانس اول صلح لاهه براي اساس كنوانسيون 1899 حل و فصل اختلافات تاسيس گرديد.
در حقيقت اين ديوان قديمي ترين مرجع بينالمللي حل و فصل اختلافات ميان دولتهاست.
اگر چه اين ديوان ابتدائا با هدف فراهم آوردن آيين هايي براي حل و فصل اختلافات صرفا ميان دولتها بوجود آمده بود، لكن از آغاز دهه 1930 رسما به او اجازه داده شد كه از تسهيلات اين مرجع براي حل و فصل اختلافات ميان دولتها و اشخاص خصوصي و سازمانهاي بينالمللي نيز استفاده شود.
لذا قادر است كه به فيصله برخي اختلافات مرتبط با مسايل تجاري و سرمايهگذاري نيز بپردازد.
اين مساله موجب گرديده است كه در مقايسه با برخي ديگر از مراجع بينالمللي (همانند ديوان بينالمللي دادگستري) از صلاحيت شخصي گستردهتري برخوردار شود و قادر است كه به نيازهاي جديد كه متفاوت از نيازهاي جامعه بينالمللي قرن 19 است، پاسخ دهد.
اين مساله زماني از اهميت بيشتري برخوردار ميشود كه به خاطر داشته باشيم از دهه 1950 به بعد شاهد كاهش تصديگري دولتها و افزايش نقش افراد و اشخاص خصوصي در صحنه هاي مختلف هستيم.
الف ) پيشينه تاريخي ديوان دائمي داوري:
در سال 1899، 26 كشور در شهر لاهه هلند با هدف بررسي موضوعات مختلف از جمله جنگ، صلح و كنترل تسليحات در كنفرانس اول صلح لاهه گردهم آمدند.
كنفرانس مذكور بنابه ابتكار تزار روس، نيكلاي دوم برگزار گرديد و هدف اوليه آن حفظ صلح و خلع سلاح بود.
در نامه ارسالي خويش به دولتها تزار روس همچنين پيشنهاد استفاده از شيوههاي مختلف پيشگيري از درگيري مسلحانه همانند مساعي جميله، ميانجيگري و داوري ارادي را داده بود.
البته پيش از اين تاريخ نيز دولتها مبادرت به حل و فصل اختلافات خويش از طريق اين گونه آيين ها نموده بودند.
بطور مثال در مورد داوري تاريخچه و پيشنه داوري به معاهده جي در سال 1794 بين انگليس و ايالات متحده باز مي گردد كه در آن به كميسيونهاي مختلف كه قرار بود نسبت به مسايل مطروحه در اثر جنگ استقلال آمريكا تصميم گيري نمايند، اشاره شده بود.
اين معاهده در حقيقت نقطه عطفي بشمار ميآيد چرا كه نشان ميدهد از طريق آيينهاي شبه قضايي ميتوان بمنظور اعمال اصول حقوق بينالملل استفاده نمود و با حل و فصل اختلافات بين ملتها و اتباع آنها به صلح كمك كرد.
ساير معاهدات دو جانبه حل و فصل اختلافات نيز از معاهده جي الگو گرفتهاند.
هدف تزار اين بود كه با تقويت شيوههاي حل و فصل مسالمت آميز اختلافات از وقوع جنگ و درگيري پيشگيري شود، اگرچه بدنبال تاسيس يك ركن دائمي حل و فصل اختلافات نبود.
با اين حال به هنگام برگزاري كنفرانس اول صلح لاهه گروهي از دولتها به رهبري انگليس معتقد بودند كه صرف وجود و تقويت سازوكارهاي حل و فصل اختلافات نميتواند در پيشگيري از جنگ موثر واقع شوند و ميبايست مضافا مبادرت به تشكيل يك نهاد دائمي حل و فصل اختلاف كرد.
