هنر ايران از آغاز هنري، ذهني و معنوي بوده و گرايش به سوي انتزاع داشته است سرازير شدن يونانيان به ايران و تحميل عناصر عيني، مادي و طبيعت گرايي عوامل سويي در هنر ايران به جا گذاشته است كه هنر سلوكي و اشكاني(226 250م) حاصل كوششهاي اين يوناني ماب كردم هند اصيل ايراني است. به هر حال شكست پيامدهايي به دنبال داشت كه هنرمندان ناگزير از پذيرفتن آن بودند. بدين معني كه هنر ايراني كه اصولا هنري تخيلي، تمثيلي، و فراخاكي بود، عواملي از هنر حقيقي طبيعت گرا و زميني هنر هلني با يوناني را پس از تحمل شكست در خود جاي داد. به يك كلام هنر ايراني كه اصولا لاهوتي بود تأثيراتي از هنر يونان كه ناسوتي بود با خود همراه ساخت و نمونه هاي آن هنر دوره سلوكي و سپس هنر التقاطي دوره اشكاني است (226م). با وجودي كه در پشت بسياري از سكه هاي اين دوره حروف يوناني به چشم مي خورد، ولي تدريجا اين هنرمندان از نفوذ هنر مادي و طبيعت گرايي داشت نزديك شدند. در دوره ساساني (226 تا 636 م) هنر شكل اصيل خود را بازيافت و عوامل مادي، طبيعت گرا و زميني هنر يوناني از آن دور گشت و پيوند مجدد خود را با هنر دوره هخامنشي بازيافت. به اعتقاد اغلب صاحب نظران هنر نگارگري اين دوره از يك نظام ديني چون مانيگري سرچشمه مي گيرد. ماني براي كتاب ديني خود ارژنگ از نگارگري سود جست. اين نگاره ها ويژگي خاص هنر ايراني را نظير ذهن گرايي، دور شدن از تقليد محض طبيعت، و دو بعدي نمودن عوامل طبيعي، كه خاص ايرانيان بوده با خود همراه داشت. ولي مانيگري به شدت تحت پيگرد بود، و بنيانگذاران آن ماني، كه به طور مستند آثاري از كتاب وي در دست است كه ويژگيهاي خاص هنر ايران را با خود همراه دارد، در سال 290 ميلادي كشته شد و كتاب مصورش را در آتش سوزاندند. ولي نسخ ديگر اين كتاب تا سده ها باقي ماند، و در واقع بر منشاء نگارگري ايران مؤثر افتاد.1 با آغاز اسلام و دعوت به توحيد هنر نگارگري مجددا از هنر كشش به سوي عوامل طبيعي گرايي دور افتاد و هنرمندان كوشش نمودند تا با استفاده ار بيان تصويري فضايي مطابق با نيازهاي معنوي و خلوص نفساني رقم زنند. در اين ميان حكومت عباسي(656 133 ه.ق) پايگاه محكمي براي رشد و تخكيم هنرها، به ويژه هنرهايي گرديد كه پيوند مسلمي با هنرهاي تجسمي داشتند نظير نقاشي، كتابت، جلدسازي، فلزكاري و غيره. ولي اغلب هنرشناسان و صاحب نظراني كه در مورد هنر نگارگري ايران تحقيق و بررسي كرده اند از جمله بازيل گري، بر اين اعتقادند كه “… عربي شمردن اين هنر همانقدر خطاست كه ايراني دانستن مطلق آن نادرست است”.1 بازيل گري در كتاب خود مي نويسد“ در اينكه ايرانيان تنها مردماني بودند كه اينگونه نقاشي را بين خود پرورده و از درون آن پديده تكامل يافته تري بوجود آورده بودند ترديدي نيست. اين هنر در اسپانيا سده ها متبلور ماند و شكل نازلي از آن در شمال افريقا ابقا شد.”2 بنابراين در دوره عباسيان مكتب بغداد شكل مي گيرد و براي مدت شش قرن هنري در دنياي اسلام قوام مي يابد كه از نظر تداوم و هماهنگي و وحدت مضامين و مفاهيم كم نظير بود. حمله مغولها به سرزمينهاي اسلامي در سال 616 ه.ق آغاز گشت. اين حمله كه ابتدا توسط چنگيز صورت گرفت، با حمله پي در پي، به تسلط كامل مغولها به سرزمينهاي اسلامي منجر شد و با سقوط بغداد و كشته شدن آخرين خليفه عباسي، المستعصم بالله 256ه.ق(1285 م) صورت نهايي يافت. مغولها مقر حكومتي خود را زمستانها در بغداد و تابستانها در تبريز قرار دادند. فتوحات مغولها در سرزمينهاي اسلامي باعث از ميان رفتن مكتب بغداد نگرديد، بلكه اين هنرستان بعد از آنهم همچنان فعال بود، ولي بسياري از عناصر چيني و ايراني در آن راه يافتند. از آنجمله است كتاب منافع الحيوان “اين بختيشوع” حدود 700 ه.ق (1300م) كه داراي 94 اثر بي نظير از حيوانات افسانه اي و يا تغيير شكل يافته، طبيعي است. ديگري كتاب جامع التواريخ 714 ه.ق (1314م) خواجه رسيدالدين فضل الله است كه در تبريز مركزي به نام ربع رشيدي بر پا ساخت و بسياري از مؤلفان، نقاشان، خوشنويسها و استادان پيشه و هنر را براي تدوين كتب تاريخ و طبيعي استخدام نمود و به آفرينش گماشت. در حقيقت تصاوير كتاب مزبور مجموعه ايست كه در آن تقليد هنر خاور دور و هنرستان بغداد و نفوذ آن در يكديگر به روشني آشكار است. بازيل گري در اين زمينه مي نويسد“ احتمال مقيم بودن هنرمندان چيني در كارگاه رشيدالدين كاملا وجود داشته و اينان قادر بودند نمايشگر و بيانگر سبك چيني باشند. نفوذ مستقيم چين در مورد جزئيات كار نيز به يقين بيش از ميزاني است كه قبلا به چشم مي خورد، و معروف است كه رشيدالدين از همكاري چيني ها در نگارش تاريخ خود مستفيد بوده است. شك نيست كه سرپرست قسمت، كوشيده است تا نوعي يكدستي در آثار اين مكتب پديد آورد.”(1) از ديگر كتابهاي مشهور اين دوره شاهنامه ايست كه زمان آن به نيمه اول قرن هفتم هجري(14 م) مي رسد. از آنجا كه شخصي به نام “ دموت” Demmote اين شاهنامه را خريداري نموده و از ايران خارج كرده است اين شاهنامه به شاهنامه دموت مشهور است. اين شخص پس از تصاحب اين مجموعه نفيس كه داراي حجمي زياد و داراي |